آموزگار ابتدایی : اول تا ششم

درس يازدهم - من رشد کرده‌ام

نقشه مفهومي

درس در يک نگاه

دانش آموزان در سال گذشته با کارهايي که براي سالم ماندن و رشد کردن لازم است، آشنا شده اند.

در اين درس آنان دوره‌هاي زندگي را که انسان در طول عمر خود پشت سر مي‌گذارد، مرور و دوره‌اي را که خود در آن قرار دارند، مشخص مي‌کنند. با جمع آوري اطلاعات و تغييرات بدني؛ توانايي‌هاي خود را با وقتي که کوچک تر بودند، مقايسه مي‌کنند؛ قد و وزن خود را اندازه گيري مي‌کنند و با زمان تولد خود مقايسه مي کنند؛ دندان‌هاي خود را مشاهده و دندان‌هاي شيري و هميشگي را مي‌شمارند. درباره‌ي منبع غذاهايي که براي  رشد ما  لازم است  (گياهان يا  جانوران )  جدول  تهيه  مي کنند. درباره‌ي اهميت خوردن شير و لبنيات

گفت و گو مي کنند.

اهداف / پيامدها

در پايان اين درس انتظار مي رود دانش آموزان بتوانند :

سطح 1 : برخي ازتغييرات بدن خود ، توانايي هاي حاصل از رشد ونياز هاي مربوط به آن از تولد تا هشت سالگي خودشان را بيان كنند .

سطح 2 : برخي از ويژگي هاي بدن ،توانايي ها و نيازهاي خود و هم كلاسي هايشان را از تولد تا هشت سالگي مقايسه و گزارش كنند  .

سطح 3 : تغييرات حاصل از رشد بدن و توانايي هاي جديد خود در آينده را به درستي پيش بيني وراه هايي براي رسيدن به رشد مطلوب را گزارش كنند .

وسايل لازم: فيلم‌هاي آموزشي، کارت مراقبت کودک، عکس‌هاي دوران کودکي و نوزادي، سانتي متر، ترازو، آينه

رشد بدن

انسان معمولاً در طول زندگي خود مراحل مختلفي شامل جنيني، نوازدي، کودکي، نوجواني، جواني، ميان سالي و سالمندي را پشت سر مي‌گذارد. هر مرحله ي زندگي انسان با تغييرات زيادي در جسم، روان و توانايي او همراه است. رشد و نمو بدن انسان که از دوره ي جنيني آغاز شده است تا حدود بيست سالگي ادامه پيدا مي کند. افزايش اندازه ي قد و وزن، در آمدن و جايگزيني دندان‌هاي هميشگي به جاي دندان‌هاي شيري از جمله نشانه‌هاي رشد در دوره‌ي نوزادي و کودکي است.

نكات آموزشي و فعاليت‌هاي پيشنهادي

 در نخستين صفحه ي اين درس تصاويري از مراحل زندگي آمده است. از دانش آموزان بخواهيد اين تصاوير را به دقت نگاه و نام هر مرحله را بيان کنند. پس از آن در گروه‌هاي خود مراحل زندگي انسان را که در تصويرها مي‌بينند به ترتيب و با شماره در کنار تصوير بنويسند. با مشورت و کمک شما نوشته‌هايشان را ارزيابي و در صورت لزوم اصلاح کنند سپس از آن‌ها بپرسيد خودشان در کدام دوره‌ي زندگي قرار داشتم و چه مراحلي را در پيش رو دارند.

در گام بعدي از آن‌ها بخواهيد تا از ميان افرادي که مي شناسند و در مراحل مختلف زندگي‌اند، کساني را انتخاب و درباره ي کارهايي که مي‌توانند انجام دهند و يا نمي‌توانند، صحبت کنند. پاسخ يک دانش آموز ممکن است اين باشد: برادر من يک ساله است او نمي‌تواند مثل من صحبت کند. نمي‌تواند راه برود. او بيش تر شير مي خورد و يا پدر بزرگ من 70 ساله است. او به کمک عصا راه مي رود و ...

پس از آن از بچه‌ها بخواهيد خودشان را با وقتي کوچک تر بودند، مقايسه و درباره‌ي کارهايي که اکنون مي‌توانند انجام دهند، گفت و گو کنند.

عکس‌هاي مورد نياز براي فعاليت‌هاي کار در خانه و در کلاس تا حد امکان بايد معرفي کننده‌ي يکي از نشانه‌هاي رشد کودک باشد و دانش آموز عکس‌ها را به ترتيب افزايش سن خود نشان دهد و درباره‌ي آن‌ها صحبت کند. بچه‌ها بايد اطلاعات لازم براي معرفي کردن عکس‌ها و يا تکميل جدول را از پدر، مادر و يا بزرگ‌تر خود بپرسند. با مقايسه ي جدول‌ها با يکديگر بچه‌ها به اين موضوع پي مي‌برند که رشد اغلب بچه‌ها شبيه به هم است.

براي پرورش روحيه ي قدرشناسي از بچه‌ها بخواهيد خودشان را به جاي افرادي که برايشان زحمت کشيده‌اند مثل مادر، پدر و معلم قرار بدهند و انتظاراتشان از بچه‌ها را بيان کنند.

کارت مراقبت کودک

هر کودک ايراني از هنگام تولد کارتي مخصوص به نام «کارت مراقبت کودک» دارد که در آن جدول راهنما و تقويم واکسيناسيون، تغذيه و پايش رشد او آورده شده است. با توجه به اختلاف وزن پسران و دختران، براي آن‌ها کارت جداگانه (صورتي رنگ براي دختران و آبي براي پسران) تکميل مي‌شود.

در اين کارت علاوه بر منحني وزن، منحني قد و اندازه ي دور سر نيز رسم مي‌شود. اين منحني‌ها به پزشک کمک مي‌کنند تا سوء تغذيه‌هاي احتمالي در کودک را شناسايي و براي درمان آن‌ها اقدام کند.

در صورت امکان مي‌توانيد کارت رشد يکي از بچه‌ها را در کلاس نشان دهيد و درباره‌ي آن به بچه‌ها توضيح دهيد. در ابتدا يا انتهاي آموزش اين صفحه فيلم آموزشي مربوط به رشد بدن را براي بچه‌ها نمايش دهيد و با آن‌ها درباره‌ي آن گفت و گو کنيد.

براي نوشتن فهرست عوامل مهم رشد، به کمک بچه‌ها فهرست تهيه شده در گروه‌ها را بررسي و يک فهرست کلي تهيه کنيد.

توجه بچه‌ها را به عوامل مختلف مثل آب و هواي سالم، ورزش و سرگرمي، رعايت بهداشت و حفظ سلامتي، داشتن روحيه‌ي شاد که موجب رشد مناسب مي‌شود، جلب کنيد.

براي اندازه گيري قد و وزن بچه‌ها در صورت امکان از مربي بهداشت مدرسه کمک بگيريد. هم چنين از اندازه‌هاي قد بچه‌ها را که در درس رياضي به دست آمده است، استفاده کنيد. به بچه‌ها کمک کنيد اندازه‌گيري را به درستي انجام دهند تا خطاي آن‌ها زياد نباشد. با مقايسه‌ي اندازه‌ي قدها و وزن‌ها بچه‌ها در مي‌يابند که با اين که سن اغلب آن‌ها يکسان است ولي در قد و وزن تفاوت دارند.

به بچه‌ها متذکر شويد اين تفاوت‌ها ژنتيکي است. البته عواملي چون تغذيه مناسب و ورزش کردن در افزايش قد مؤثر است. در انجام اين فعاليت مراقب باشيد بچه‌ها قد و وزن يک ديگر را مسخره نکنند.

دندان‌ها

رويش دندان‌ها سه مرحله دارد:

1- مرحله‌ي دندان‌هاي شيري که از 6 تا 8 ماهگي آغاز و تا 24 ماهگي ادامه پيدا مي کند. اين دندان‌ها 20 تايند.

2- مرحله‌ي دندان‌هاي هميشگي که بين 6 تا 21 سالگي است. اين دندان‌ها 32تايند.

3- مرحله‌ي واسط که بين 6 تا 13 سالگي است و طي آن تعدادي دندان شيري و تعدادي از دندان‌هاي هميشگي در دهان وجود دارند. در شش سالگي يک دندان آسيا پشت دندان آسياي دوم شيري رويش مي‌کند، بدون اين که دندان شيري بيفتد.

فيلم آموزشي  دندان‌هاي شيري و هميشگي را به بچه‌ها نشان دهيد و درباره‌اش با آن ها   گفت‌و گو کنيد.

هنگام مشاهده‌ي دندان‌ها، لازم نيست دانش آموزان دندان‌هاي شيري را به طور دقيق از دندان‌هاي هميشگي تشخيص بدهند. البته دندان‌هايي که به طور کامل در نيامده‌اند، مي‌توانند دندان هميشگي باشند. بچه‌ها مي‌دانند که کدام دندان‌هايشان افتاده‌اند اين دندان‌ها شيري بوده‌اند و دندان‌هايي که جاي آن‌ها درآمده‌اند، هميشگي‌اند.

اين درس فرصت مناسبي را براي گفت و گو درباره ي مسواک زدن، روش درست آن و استفاده از نخ دندان براي تميز کردن سطح بين دندان‌هاست. براي اين کار مي‌توانيد از مربي بهداشت و يا در صورت امکان يک دندان پزشک کمک بگيريد.

غذا و رشد بدن

شير و لبنيات منبع پروتئين ، کلسيم و ساير مواد لازم براي رشد و سلامت بدن اند. خوردن شير و لبنيات براي حفظ استخوان‌ها و دندان‌ها به خصوص در سن رشد اهميت دارد. علاوه بر آن پزشکان به کساني که در شهرهاي آلوده زندگي مي‌کنند، توصيه مي‌کنند شير و لبنيات بيش تري مصرف کنند تا صدماتي که آلودگي هوا به دستگاه تنفس و گوارش آن‌ها وارد مي‌کند را کاهش دهند.

شير استرليزه (يعني شير بدون ميکروب) را تا وقتي که در آن باز نشده است  مي‌توان در خارج از يخچال

نگه داري کرد. شيري که در مدرسه به بچه‌ها مي دهند، معمولاً پاستوريزه است.

يکي از مشکلات نگران کننده در دوران کودکي چاقي است که ممکن است در بزرگسالي هم باقي بماند. تحرک کم در کودکان، زياده روي در مصرف شکلات و شيريني و تنقلاتي مثل چيپس و پفک به خصوص قبل از غذاي اصلي با ايجاد سيري کاذب، کودک را از خوردن غذاي اصلي باز داشته و با رساندن کالري غيرلازم به بدن موجب چاقي مي‌شوند. مصرف زياد غذاهاي آماده نيز عامل ديگري براي افزايش آمار چاقي در کودکان ايراني است.

در فرصت‌هاي مناسب در کلاس، درباره ي تغذيه درست با بچه هاگفت و گو کنيد. عنوان گفت و گو مي‌تواند اين پرسش باشد که: آيا هر چيز خوشمزه براي بدن مفيد است؟ هم چنين به کمک والدين بچه‌ها، ميان وعده‌هاي سالمي براي بچه‌ها تدارک ببينيد. هم چنين اهميت استفاده از لبنيات را به بچه‌ها يادآوري کنيد. به بچه‌ها تذکر دهيد به تاريخ مصرف درج شده روي ظرف شير دقت کنند و شير ( حتي شير پاستوريزه) را حتماً بايد در يخچال نگه داري کنند.

اغلب بچه‌ها به خوردن بستني علاقه دارند ولي زياده روي در مصرف آن به علت چربي و شکر موجود در آن براي بدن مضر است.

به اولياء بچه‌ها توصيه کنيد فيلم تهيه شده براي آنان را که درباره‌ي دندان‌ها و تغذيه سالم است را در خانه ببينند و درباره‌ي آن با فرزند خود گفت و گو کنند.

جدول ملاك‌هاي ارزشيابي و سطوح عملكرد

ابزار و روش ارزشيابي

ارزشيابي مستمر از نمونه کارهاي دانش‌آموزان، مشارکت در گفت‌وگو و انجام فعاليت‌ها انجام مي‌شود. ارزشيابي پايان مي‌تواند شامل پرسش‌هايي از آموخته‌هاي دانش‌آموزان  به صورت ايستگاهي  باشد.